Tarihçe
Mahalle ilin ortasından geçen Sarıçay’ın ÇANAKKALE BOĞAZI ile birleştiği kısımda yer almaktadır. Bilinen kuruluşu 1450 yılı sonrasına uzanan mahalle 1462 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan Çimenlik Kalesinin yanında kurulmuştur. Yazılı bir belge olmamasına rağmen bu bölgede yaşayan bazı romanlar atalarının Çimenlik Kalesinin yapımında çalıştıklarını ve Fatih’in izniyle atalarının buraya yerleştiklerini ifade etmektedirler.
Boğaz kenti olan Çanakkale kuruluşundan hemen sonra bir liman ve ticaret kentti haline gelmiştir. Çimenlik Kalesi etrafına önce askerler ve aileleri daha sonra Rumlar, Ermeniler ve Yahudiler yerlermişler ve Osmanlı dönemindeki mahalle sınırları bu farklı kültürlerin kentsel dokuda yerleşimine göre tanımlanmıştır.
Kale yanında kurulan ilk mahalle olan Cami-i Kebir mahallesi (Türk mahallesi), Çay Mahallesi (Roman mahallesi), Ermeni mahallesi, limandaki gemilere yüklenmek üzere istiflenen meşe palamutlarının bulunduğu depolar ve çanak, çömlek vs. el sanatlarının yapıldığı Zanaatlar Mahallesi ile merkezde yer alan bugünkü Çarşı Caddesi Fevzipaşa mahallesi sınırları içinde kalmaktadır.
Saat Kulesi günümüzde çevresinde konumlanan alışveriş, cafe, restoran, ulaşım noktaları nedeniyle insanlar tarafından buluşma noktası olarak seçilmektedir.
Çanakkale Saat Kulesi Sultan II.Abdülhamid döneminde 1897-1898 yılında Cemil Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bazı kaynaklarda da Çanakkale Konsolosu veya tüccarı İtalyan Vitalis Gaptirole’nin saat kulesinin yapımı için on bin altın gönderdiği yazılıdır.
Aynalı Çarşı diğer adıyla Halyo Çarşısı, Çanakkale'de bulunan kapalı çarşıdır. 1890 senesinde şehrin Musevi cemaatinin ileri gelenlerinden Eliyau Hallio tarafından yaptırılmıştır. Henüz doğruluğu ispatlanamamış bir iddiaya göre ise, çarşı çok daha önceki bir tarihte yapılmıştır. Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde Aynalı Çarşı’dan söz edilmektedir.
Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen yapının, ilk iki katının işlev ve mimari detayları ile 1800’lerin Çanakkale’sinin özgün sivil mimari örneklerinden olduğu, 3. katın ise Cumhuriyet döneminde (1930’larda) inşa edildiği değerlendirilmektedir.
Çanakkale Kent Müzesi ve Arşivi’nin; Giriş katı Eyüp Görgüler Süreli Sergi Salonu olarak işlevlendirilmiş, müze koordinesinde kent tarihi ve kültürüne yönelik sergi ve etkinlikler gerçekleştirilmektedir. Belirli periyotlar ile Müzenin açıldığı günden bu güne kente dair konuların işlendiği sergiler kentliler ile buluşturulmaktadır.
Yalı Hanı’nın hangi tarihte inşa edildiği bilinmiyor, bilinen tek şey tarihinin 1890’ların öncesine uzandığı. Yolu Çanakkale’ye düşen hemen herkes kalmış burada, Troya’yı keşfeden Schliemann’dan posta tatarlarına dek binlerce kişiyi ağırlamış bu han 1975 yılına kadar. Şimdi hanın odaları cafe, sanat atölyesi ve kitapçı olarak kullanılıyor.
Mor salkımlı avlusu da neşeli muhabbetlere ev sahipliği yapıyor.Son yıllarda yapılan restorasyon sonrası çeşitli kültürel etkinliklerin yapıldığı bir merkez haline gelmiştir..
Çimenlik Kalesi 1462 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbul’un savunulması amacıyla Çanakkale Boğazının en dar yerine Anadolu yakasında yaptırılmıştır.Kale zaman içinde doğan ihtiyaçlara göre tadil edilmiş özellikle 19.yüz yılda boğaza parelel batı sur duvarları yıkılarak çağın silah teknolojisine uygun top mevzileri ve cephaneliği inşa edilmiştir.
2005 yılında hayatını kaybeden Troia Kazı Heyeti eski başkanı Prof. Dr. Manfred Osman Korfmann' ın, 6 bin kitap ile 10 bin makalesini bağışladığı Korfmann Kütüphanesi 24 Şubat 2007 Cumartesi günü açılışı yapılmıştır.
İlk İnşaasının 1890 yıllarında olduğu tahmin edilen bina bugüne dek,kilisede,okul gibi pek çok değişik alanda hizmet vermiştir. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Tekel İdaresince tütün deposu olarak kullanılmıştır.